7 Shtator 2025

Poetët dhe shkrimtarët kanë thurur rrëfime emocionale gjatë gjithë historisë. Shpesh, ne shkrimtarët i përshkruajmë emocionet përmes pjesëve të trupit. Zemrat tona dhembin kur përjetojmë dashuri të pakthyer. Në stomak na “fluturojnë flutura” kur jemi pranë personi që na pëlqen. “Shohim” kuq kur jemi të zemëruar.

Ndërsa shpesh i lidhim këto emocione me pjesë të caktuara të trupit, disa nga paraardhësit tanë të lashtë i përshkruanin këto ndjenja paksa ndryshe. Një studim i vitit 2024 i botuar në iScience shqyrton mënyrën se si mesopotamët e lashtë shprehnin emocionet, duke përshkruar ndjenja si “mëlçia e mbushur” ose zemërimi në këmbë.

Mesopotamia e lashtë dhe anatomia

Për këtë studim, një ekip kërkimor ndërdisiplinor nga Universiteti i Helsinkit, Universiteti Aalto, Universiteti i Turku dhe Johannes Gutenberg-Universität Mainz rishikoi pllaka balte me shkrim kuneiform në akadianisht, një gjuhë e përdorur nga viti 934 deri në 612 p.e.s.

Ekipi analizoi mbi një milion fjalë akadisht dhe përcaktoi se mesopotamët e lashtë kishin njohuri mjaft të plota mbi anatomisë së brendshme. Ata ishin të vetëdijshëm për mushkëritë, mëlçinë dhe zemrën e tyre.

“Edhe në Mesopotaminë e lashtë kishte një kuptim të përafërt të anatomisë,” tha profesoreshë Saana Svärd nga Universiteti i Helsinkit, asiriologe dhe drejtuese e studimit, në një deklaratë për shtyp. “Për shembull, rëndësia e zemrës, mëlçisë dhe mushkërive.”

Sipas gjetjeve, mesopotamët e lashtë shpesh i përshkruanin emocionet pozitive si të ndjera në mëlçi dhe përdornin fjalë si “e hapur,” “e ndritshme” dhe “e mbushur” për t’i shpjeguar ato ndjenja. Ndonëse kjo mund të duket e ngjashme me mënyrën si i përshkruajmë emocionet sot, ka dallime të dukshme.

Për shembull, njeriu modern priret të ndjejë zemërimin në pjesën e sipërme të trupit, ndërsa mesopotamët e lashtë e ndienin zemërimin në këmbë. Dhe megjithëse dashuria sot ndihet në “zemër,” të dyja grupet, mesopotamët gjithashtu e ndienin dashurinë në mëlçi dhe në gjunjë, sipas deklaratës për shtyp.

Si të hartohen emocionet e lashta

Rreth 10 vjet para publikimit të këtij projekti, studiues finlandezë botuan një studim që hartonte emocionet në të gjithë trupin e njeriut. Studimi tregonte se si ndjenja si ankthi përjetohet si një shtrëngim në gjoks, dhe si dashuria perceptohet si një ngrohtësi që përhapet në trup.

Sipas këtij studimi, trupat tanë reagojnë fizikisht dhe mendërisht ndaj emocioneve, duke na përgatitur të veprojmë me sjellje si ikja, zënka, ose përfshirja në ndërveprime të këndshme. Pjesëmarrësve iu paraqit një emocion dhe u kërkua të ngjyrosnin një figurë të trupit që u kujtonte atë emocion.

Studiuesit e emocioneve të lashta përdorën rezultatet për të krijuar harta trupore për mesopotamët e lashtë.

“Nëse e krahasoni hartën trupore të lumturisë te mesopotamët e lashtë me hartat moderne, ato janë kryesisht të ngjashme, përveç një ndriçimi të dukshëm në mëlçi,” tha neuroshkencëtari njohës Juha Lahnakoski, studiues vizitor në Universitetin Aalto, në një deklaratë për shtyp.

Shprehjet emocionale

Ndërsa është interesante të krahasosh emocionet e mesopotamëve të lashtë me ato të njerëzve modernë, studiuesit theksojnë se është thelbësore të merret parasysh se shprehjet moderne të emocioneve, si ato në shkrime dhe tekste këngësh, burojnë nga përvoja të drejtpërdrejta. Ndërsa hartat mesopotame mbështeteshin në shkrime në baltë.

Sot, shumë më shumë njerëz kanë qasje në mjete shkrimi dhe leximi dhe dinë t’i përdorin ato. Por në Mesopotaminë e lashtë, jo të gjithë kishin mundësi të lexonin dhe të shkruanin, ndaj mendimet, përvojat dhe emocionet e tyre mbeteshin në dorë të shkruesve.

“Mbetet për t’u parë nëse mund të themi diçka se çfarë lloj përvojash emocionale janë tipike për njerëzimin në përgjithësi dhe nëse, për shembull, frika është ndjerë gjithmonë në të njëjtat pjesë të trupit. Po ashtu duhet të kemi parasysh se tekstet janë tekste, ndërsa emocionet janë të jetuara dhe të përjetuara,” tha Svärd në një deklaratë për shtyp.

Një studim i tillë është i pari i këtij lloji. Megjithatë, studiuesit besojnë se mund të zbatojnë metodën e lidhjes së emocioneve me pjesët e trupit edhe në gjuhë të tjera të lashta, për të përcaktuar nëse popuj të tjerë të lashtë i përjetonin emocionet ndryshe.

“Kjo mund të jetë një mënyrë e dobishme për të eksploruar dallimet ndërkulturore në mënyrën se si i përjetojmë emocionet,” tha Svärd në një deklaratë për shtyp.